‘In Wijk kijken we nog echt naar elkaar om’

Hoe houden de burgemeesters van de vijf gemeenten in het Omroep ZOUT-gebied het roer recht in hun kernen? Aan het woord Iris Meerts van gemeente Wijk bij Duurstede, haar eerste burgemeesterspost. 

– Wat sprak (en spreekt) u aan in Wijk bij Duurstede?
“Dorestad heeft een volstrekt unieke historie. We hadden laatst de Steenstraat open voor renovatie. Wat we daar vinden! Potscherven en een Vikinggesp, pure rijkdom. En dan die eigenwijsheid van Wijk: we doen dingen hier op onze manier. En het allerbelangrijkste: we leven hier werkelijk in een paradijs. Dat vergeten de mensen weleens.”

– Wat kenmerkt de inwoner van de drie kernen?
“In een tijd waarin mensen steeds inactiever worden en achter een scherm zitten, kijken inwoners hier nog echt naar elkaar om. Tijdens een ommetje nemen ze gelijk het afval wat er ligt mee. Iedereen zorgt voor zijn buren. Dat is schaars goed aan het worden. Hier is dat nog aanwezig. Er zijn hier sterke familieverbanden. Het grootste compliment dat ik kan krijgen, is dat ze me kennen als Iris. Niet als ‘burgemeester’.”

– Hoe kijkt u terug op uw eerste burgemeesterspost?
“De missie waarmee ik begon, was werken aan het herstel van vertrouwen in de overheid. Dat vertrouwen verdienen we met z’n allen in de politiek en in het gemeentehuis. Het begint heel klein: met antwoord geven aan een inwoner, of dat nu ‘ja’ of ‘nee’ is. Uitleg geven, toegankelijk zijn. In coronatijd ben ik gaan wandelen met inwoners. Ik ken hier bijna alle kinderen en alle kinderen kennen mij. Dat vind ik heel fijn. Ze vragen van alles: ‘Waarom heb je hakken aan op de fiets? Waarom ben je hier?’ Ik ben aanspreekbaar en daar gaat het om: elkaar niet kwijtraken.”

“Contact opnemen met mensen die boos zijn,
neemt vaak al 90 procent van de pijn weg”

– De samenleving is aan het veranderen. Polarisatie tussen groepen ligt op de loer. Als burgemeester is het uw taak de samenhang te bewaken. Hoe?
“De gemeente kan niet goedmaken wat in Den Haag scheef gaat. Maar ik neem wel contact op met boze mensen die klachten hebben richting de gemeente. Ze vinden het meestal heel fijn dat ik reageer. Want ze voelen zich onbegrepen, over het hoofd gezien. Dat neemt vaak al 90 procent van de pijn weg. Het contact maakt het menselijk. Daarnaast wil ik het gesprek in de gemeenteraad beter krijgen. We streven immers hetzelfde doel na: het algemeen belang.”

– Ambtsdragers en zeker burgemeesters krijgen ook meer dan vroeger te maken met bedreigingen. Hoe gaat u hiermee om?
“Ik ben allereerst van Facebook afgegaan. Van veel schermtijd wordt een mens niet gelukkiger. Eigenlijk kijk ik ook niet vaak naar het nieuws. Wat ook helpt, is onthouden dat ik ben besteld voor deze opdracht. Die voeren we met z’n allen uit. Ik kan het niet iedereen naar de zin maken. Nuchter en niet bang zijn, dat helpt. Want vooral richting vrouwelijke bestuurders gaan de beledigingen soms wel erg ver.”

– Kunt u dat uitleggen?
“Vrouwelijke bestuurders wijken blijkbaar af van de norm. Het is niet altijd intimiderend, maar wel irritant. Vorige week op het VNG-congres zei een jonge burgemeester nog: ‘Ik vraag jullie te stoppen mij als jullie zoon te behandelen, en jullie vrouwelijke collega’s als dochters’. Zo simpel is het. Het gebeurt dat mensen me benaderen en me vragen waarom ik die ambtsketen om heb. Vrouwen moeten zich extra waarmaken. Ik kwam laatst aan bij een school en een jongetje van drie riep verrast uit: ‘Oh, het is een meisje!’ Ik heb dat beaamd, ben in de kring gaan zitten en heb de meisjes gevraagd: ‘Wat gaan jullie worden? Want jullie droombaan kan waarheid worden, net als bij mij’.”

– Een droombaan die u verkiest niet voort te zetten.
“In Wijk stop ik. Ik heb de commissaris van de Koning laten weten dat ik niet herbenoembaar ben. Jacinda Ardern, de vroegere premier van Nieuw-Zeeland, schreef een boek over empathisch leiderschap. Ik herken me in haar opmerking dat je je niet met hart en ziel kunt blijven geven als bestuurder. Je moet af en toe even stoppen en nadenken. Deze functie is allesomvattend. Als ik ’s ochtends vroeg aan het hardlopen ben, word ik al als burgemeester begroet. Aan de andere kant: burgemeester zijn is echt een droombaan. Alle andere functies zijn bijna saai vergeleken bij het ambt. Het is zó gevarieerd. Ik zit met de politie om tafel. Dan mag ik naar een 60-jarig bruidspaar. Daarna bespreek ik de vorming van de streekomroep en overmorgen denk ik in VNG-verband mee over hoe we slimmer kunnen inkopen om digitaal veiliger te worden. Ik vind dat gewoon ontzettend leuk.”

“Je kunt je niet met hart en ziel blijven geven als bestuurder.
Je moet af en toe even stoppen en nadenken.”

– Welke eigenschappen moet een burgemeester hebben?
“Je moet van mensen houden. Want als burgemeester heb je ongelooflijk veel verschillende rollen. Burgermoeder, voorzitter van het college en de raad, hoeder van de openbare orde en veiligheid én integriteit. Maar ik ben ook buddy van iemand die in de knel komt. Omdat iedereen wist dat ik zij-instromer was, heb ik de tijd gekregen en veel hulp van collega-burgemeesters. Daar ben ik dankbaar voor.”

– Heeft u eigenschappen die wij waarschijnlijk niet van u kennen?
“Ik sta om 06.00 uur op om te Kettlebellen of om te gaan hardlopen. Je mag me wakker maken voor chocolade en taart, vooral worteltaart. Mijn kinderen vergelijken mij met een Duracell-konijn. ‘Je stopt nooit’. En mijn man vindt het irritant dat het huis altijd netjes is. Maar ik vind dat gewoon heel handig, als alles netjes en gestreken is. Dan kun je gelijk door.“

– Waar bent u trots op?
“Op deze samenleving! Ik heb laatst 16 lintjes mogen uitreiken aan mensen die onbaatzuchtig elke dag energie geven aan een goede zaak. Ik ben ook trots op mijn collega’s van de gemeente die zich maximaal inzetten, met vakmanschap. Soms krijgen ze toch rottigheid over zich heen.”

– En wat betreft bestuurlijke resultaten?
“Digitale veiligheid is mijn achtergrond. Daar hebben we enorme stappen gezet.  Als het gaat om woningbouw: er zijn flexwoningen neergezet, maar de woningbouwopgave blijft groot. Op het gebied van participatie doen wij fantastische dingen met de beperkte middelen die we hebben. Mensen voelen zich daarmee gehoord. Ook op de grote opgaven als duurzame energie zetten we stapjes. Niet gelijk zichtbaar, maar ze zijn er wel.”

– Wat vindt u het moeilijkste van het ambt?
“Ik was onervaren in het omgaan met een gemeenteraad. Dat kost af en toe moeite. Daarnaast heb ik als burgemeester met iedereen te maken, je komt overal. Ook als het naar, verdrietig of heel lelijk is. In mijn eerste jaar bracht ik een bezoek aan een familie wiens kind is overleden. Vervolgens kwamen er allerlei speculaties over de omstandigheden waaronder dat was gebeurd. Dat doet die mensen pijn. Dat is moeilijk om te zien. Ik denk ook aan de honderd asielzoekers die we hier opvingen. Ze hadden elf dagen in Ter Apel buiten geslapen, geen douche of warme maaltijd gehad. Wat een leed. Gelukzoekers, hoor ik dan. Maar mensen kennen soms onvoldoende de volledige context.”

“De overheid moet niet alles zelf willen doen.
De kracht van inwoners en ondernemers is enorm”

– We hebben te maken met een ravijnjaar. Hoe verhoudt zich dit tot de financiële situatie van Wijk bij Duurstede? Moeten er keuzes gemaakt worden?
“Helaas zijn we al drie jaar bezig met bezuinigen. En flink ook, onze kas is bijna leeg. We stellen nu bezuinigingen voor aan de raad. Dat zijn soms nare maatregelen. Gelukkig komen we in Wijk een heel eind met ondernemers en inwoners die lokale initiatieven ondersteunen. Die kracht is hier enorm. De overheid moet niet alles zelf willen doen. Een Oekraïens jongetje werd gehaald en gebracht naar school. Toen heb ik gezegd: hij moet leren fietsen. Het gaat niet om heel veel geld, maar om het principe.”

– Wat wilt u de inwoners en de politiek nog op het hart drukken?
“We hebben zoveel opgaven: duurzaamheid, woningbouw, de discussie over het landelijk gebied met boeren, LTO, inwoners, de natuurbeweging. Dat kunnen we alleen aan als we het samen doen. Zoals voor de nieuwe wijk De Geer III waar we ook sociaal gaan bouwen. Dat kan alleen als we op andere terreinen het geld ervoor verdienen. Het maakt het makkelijk als we elkaar heel houden en ons oordeel uitstellen. Ik zou eigenlijk willen zeggen: doe ’s lief.”

Lees ook: ‘De Heuvelrugger bestaat niet’ en ‘Rivaliteit met een knipoog’